PAŻP (Polska Agencja Żeglugi Powietrznej)

ang. PANSA (Polish Air Navigation Services Agency)

Czym jest PAŻP (PANSA)?

Polska Agencja Żeglugi Powietrznej (PAŻP) to państwowa jednostka organizacyjna, która działa jako osoba prawna w sektorze finansów publicznych. Jej głównym źródłem finansowania jest pobieranie opłat nawigacyjnych od użytkowników przestrzeni powietrznej.

Agencja podlega pod dwa główne organy nadzorcze:

• Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC)
• Ministra właściwego do spraw transportu

Czym zajmuje się PAŻP (PANSA)

Generalnie ujmując, PAŻP pełniąc rolę zarządcy, odpowiada za kompleksowe zarządzanie przestrzenią powietrzną (ASM) oraz za zarządzanie ruchem lotniczym (ATM) nad Polską, co obejmuje terytorium kraju, wody śródlądowe i morskie przydzielone Polsce. W celu realizacji swoich zadań, zapewnia szeroki zakres służb lotniczych: od kontroli ruchu lotniczego (ATS), przez usługi informacyjne dostarczające danych ważnych dla lotnictwa załogowego i bezzałogowego (AIS), aż po koordynację działań ratunkowych i reagowanie na sytuacje awaryjne.

Polska przestrzeń powietrzna to EPWW | FIR Warszawa

Region odpowiedzialności PAŻP jest określany jako FIR Warszawa (Flight Information Region), znany również pod kodem ICAO: EPWW, gdzie 'E' oznacza Europę, 'P' Polskę, a 'WW' Warszawę."

Zarządzenie Przestrzenią Powietrzną - ASM (Airspace Management) w PAŻP

Zarządzanie przestrzenią powietrzną jest kluczowe dla integracji dronów w przestrzeni powietrznej, która jest używana przez różnorodne grupy użytkowników, w tym cywilnych (np. awionetki, duże samoloty załogowe), wojskowych, jak również użytkowników rekreacyjnych (np. paralotniarze, skoczkowie, szybownicy) i usługowych. Te działania są niezbędne do zapewnienia płynności ruchu lotniczego, minimalizacji ryzyka kolizji oraz efektywnego wykorzystania zasobów lotniczych.

W ramach zarządzania przestrzenią powietrzną, PAŻP wykonuje zadania takie jak:

• Planowanie Przestrzeni Powietrznej:
  • ASM musi uwzględniać potrzeby użytkowników cywilnych i wojskowych lotnictwa załogowego, a także użytkowników dronów. To zadanie może obejmować wyznaczanie specjalnych stref geograficznych dla dronów, które pozwalają na ich operacje bez zakłócania załogowego ruchu lotniczego. Ten aspekt działalności odgrywa kluczową rolę, aby zharmonizować potrzeby różnych użytkowników przestrzeni powietrznej, co jest niezbędne nie tylko dla zapewnienia bezpieczeństwa wszystkich operacji lotniczych, ale również dla zwiększenia ich ogólnej efektywności.
• Koordynowanie i Optymalizacja Przestrzeni Powietrznej:
  • To działanie polega na bieżącym zarządzaniu przestrzenią powietrzną, aby zapewnić płynność ruchu lotniczego. Odpowiada na bieżące zmiany w warunkach ruchu i jest kluczowe dla bezpiecznych oraz wydajnych operacji lotniczych — zarówno załogowych, jak i bezzałogowych. Oprócz wyznaczania stref, ASM angażuje się również w ciągłe monitorowanie i dostosowywanie przestrzeni powietrznej do zmieniających się warunków lotniczych, co dodatkowo podkreśla jej dynamiczny charakter, szczególnie podczas dużych wydarzeń czy katastrof.
• Współpraca międzynarodowa:
  • W ramach działań ASM, PAŻP aktywnie współpracuje z innymi krajami i organizacjami międzynarodowymi. Cel tej współpracy to nie tylko wymiana informacji, ale również unifikacja standardów i procedur operacyjnych. Dzięki temu zapewnia spójność i bezpieczeństwo operacji lotniczych na międzynarodowym szczeblu.

Służby realizujące zadania ASM

• ‍ASM 1 - Planowanie strategiczne przestrzeni powietrznej, które uwzględnia potrzeby cywilne, wojskowe oraz inne. Odpowiada za budowanie i zarządzanie przestrzenią powietrzną z przeznaczeniem na długie lata. Z tego działu został wydzielony Zespół ds. Operacji Bezzałogowych Statków Powietrznych PAŻP
• ASM 2 - Przyjmowanie zamówień na przestrzeń powietrzną i zarządzanie tymi zamówieniami. Ten zespół odbzamówień na elementy przestrzeni powietrznej od konkretnych, cywilnych i wojskowych użytkowników, najpóźniej na dzień przed planowaną operacją. W wyniku pracy przygotowany zostaje dokument AUP.
• ASM 3 -Koordynacja aktywacji i deaktywacji stref przestrzeni powietrznej na potrzeby różnych użytkowników. To zespół taktyczny, którego praca ma największą dynamikę i najszybciej wpływa na przestrzeń powietrzną, zajmują się aktywowaniem i dezaktywowaniem opublikowanych w AUP stref.

Podsumowanie

ASM odnosi się do ogólnych działań i procesów planowania i rozdzielania dostępnej przestrzeni powietrznej w celu jej najefektywniejszego wykorzystania. W skład ASM wchodzą:

ASM jest fundamentem, który umożliwia ATM i ATS efektywne zarządzanie ruchem lotniczym, zapewniając, że odpowiednie kawałki przestrzeni są dostępne w odpowiednich czasach dla różnych potrzeb.

Zarządzanie Ruchem Lotniczym - ATM (Air Traffic Management) w PAŻP

Zarządzanie ruchem lotniczym obejmuje bezpośrednią kontrolę i zarządzanie wszystkimi operacjami lotniczymi, w tym dronami, co jest krytyczne dla bezpieczeństwa:

PAŻP realizując zarządzanie ruchem lotniczym, w tym statków bezzałogowych na wszystkich etapach lotu. To obejmuje:

• Zapewnienie bezpiecznego, sprawnego i ekonomicznego przepływu ruchu lotniczego. Polega to na optymalizacji przepływu samolotów oraz bezzałogowych statków powietrznych w przestrzeni powietrznej, aby uniknąć zatorów, opóźnień i kolizji. Jest to proces planowania tras lotów, alokacji przestrzeni powietrznej, harmonogramowania startów i lądowań oraz monitorowania i koordynowania ruchu powietrznego w czasie rzeczywistym, a także udzieanie zgód na start bezzałogowycxh statków powietrznych w kontrolowanych przestrzeniach lub nakazaniu lądowań w awaryjnych sytuacjach.
• Kontrolę ruchu lotniczego (ATC), gdzie kontrolerzy ruchu kierują samolotami w powietrzu i na lotniskach, zarządzają trasami lotów, wysokościami, prędkościami, oraz zapewniają informacje o potencjalnych zagrożeniach. Natomiast w kontekści
• Wdrażanie i stosowanie nowoczesnych technologii i procedur operacyjnych, które wspomagają zarządzanie ruchem lotniczym i zwiększają bezpieczeństwo oraz efektywność operacji lotniczych.

Służby realizujące zadania ATM

ATS (Air Traffic Service) w PAŻP

Służb ruchu lotniczego realizują wszystkie działania związane z kontrolą i nadzorem ruchu lotniczego na lotniskach oraz w przestrzeni powietrznej. Służby ruchu lotniczego są odpowiedzialne za bezpieczne i sprawnie przeprowadzanie operacji lotniczych, monitorowanie lotów, udzielanie informacji i instrukcji pilotom w tym pilotom bezzałogowych statków powietrznych oraz zapewnienie koordynacji między różnymi jednostkami lotniczymi.

ATS (Air Traffic Services) to usługi ruchu lotniczego, które obejmują wszystkie działania związane z kontrolą, nadzorem i wsparciem ruchu powietrznego. Usługi ruchu lotniczego są świadczone w celu zapewnienia bezpieczeństwa, efektywności i płynności operacji lotniczych.

‍

Usługi Kontroli Ruchu Lotniczego (ATS - Air Traffic Services) w Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (PAŻP) pełnią kluczową rolę w zarządzaniu bezpieczeństwem, efektywnością i płynnością operacji lotniczych na lotniskach i w przestrzeni powietrznej Polski.

Główne Zadania ATS:

1. Kontrola i Nadzór Lotów:
   • ATS odpowiada za kompleksową kontrolę i nadzór ruchu lotniczego. To obejmuje zarówno operacje na lotniskach jak i monitorowanie przestrzeni powietrznej.
2. Bezpieczeństwo Operacji Lotniczych:
   • Służby ATS są odpowiedzialne za bezpieczne przeprowadzanie wszystkich operacji lotniczych. W ich zakres wchodzi kontrolowanie startów i lądowań oraz zarządzanie ruchem powietrznym w czasie lotu.
3. Wsparcie dla Pilotów:
   • Kontrolerzy ruchu lotniczego zapewniają niezbędne informacje i instrukcje dla pilotów, zarówno załogowych, jak i bezzałogowych statków powietrznych, co jest istotne dla utrzymania ciągłości i bezpieczeństwa lotów.
4. Koordynacja między Jednostkami Lotniczymi:
   • Jednym z kluczowych zadań ATS jest zapewnienie efektywnej koordynacji między różnymi jednostkami lotniczymi, co pomaga w eliminacji potencjalnych konfliktów i zagrożeń w powietrzu. monitorowanie i instruowanie ruchu lotniczego

Znaczenie Usług ATS:

• Usługi ruchu lotniczego świadczone przez PAŻP są fundamentalne dla zapewnienia globalnych standardów bezpieczeństwa. Dzięki nim możliwe jest efektywne zarządzanie przepływem samolotów i bezzałogowych statków powietrznych, co bezpośrednio przekłada się na redukcję opóźnień i maksymalizację bezpieczeństwa operacji lotniczych.

Zbieranie i Rozpowszechnianie Informacji - AIS (Aeronautical Information Service) w PAŻP

AIS odpowiada za gromadzenie, przetwarzanie i rozpowszechnianie informacji aeronautycznych potrzebnych do wsparcia nawigacji powietrznej i operacji lotniczych. AIS zajmuje się publikowaniem różnego rodzaju stałych informacji, które są niezbędne dla bezpieczeństwa, regularności i efektywności lotnictwa. Główne produkty AIS to AIP (Aeronautical Information Publication) oraz NOTAMs (Notices to Airmen), które informują o czasowych zmianach, dane meteorologiczne, informacje o stanach lotnisk i przestrzeni powietrznych itp. Wszystkie te dane są wykorzystywane przez kontrolerów ruchu lotniczego do planowania, koordynacji i zarządzania ruchem lotniczym.

‍Rodzaje Służb i Świadczonych Usług ATS:

• TWR (Tower Control): Służba Kontroli Lotniska odpowiadają za bezpośrednią obserwację i zarządzanie ruchem na terenie lotniska, w tym za starty i lądowania samolotów oraz w bezpośrednio otaczającej lotnisko przestrzeni (CTR).
• APP (Approach Control): Służba Kontroli Zbliżania zapewnia nadzór nad ruchem lotniczym zbliżającym się, oddalającym i tranzytowym w szerszej przestrzeni wokół lotniska (TMA), wykorzystując radar i łączność radiową.
• ACC (Area Control Center): Służba Kontroli Obszaru monitoruje maszyny na radarze i utrzymuje łączność radiową w przestrzeniach poza kontrolowanymi lotniskami (CTR) i poza obszarem zbliżania (TMA).
• FIS (Flight Information Service): Służba Informacji Powietrznej: zapewnienie informacji powietrznych, głównie dla przestrzeni niekontrolowanych.

Podsumowanie

TWR zarządza CTR koncentrując się na operacjach bezpośrednio na lotnisku i jego najbliższym sąsiedztwie, natomiast APP zarządza TMA odpowiadając za ruch lotniczy zbliżający się, odlatujący i tranzytujący przez większy obszar wokół lotniska. Współpraca między tymi dwiema służbami zapewnia płynne i bezpieczne przeprowadzenie operacji lotniczych w i wokół lotniska.

‍

U-SPACE

Jest to koncepcja zakładająca bezpieczną i efektywną integrację lotnictwa załogowego i bezzałogowego. Opracowywana koncepcja U-Space stwarza warunki niezbędne do bezpiecznego działania bsp i załogowych statków powietrznych w przestrzeni powietrznej. 

Dla rynku usług BSP w całej UE, będzie to niezwykle ważny kierunek prac, który będzie umożliwiał intensyfikację używania przestrzeni powietrznej przez drony BSP, a jednocześnie zapewniał pełne bezpieczeństwo. W Polsce prace nad tym wyzwaniem prowadzi Polska Agencja Żeglugi Powietrznej. Jednym z jej sztandarowych projektów jest system PansaUTM.

PansaUTM 

“PansaUTM to cyfrowa koncepcja koordynacji lotów BSP oraz cyfrowego zarządzania wnioskami i zgodami na loty w przestrzeni powietrznej, na którą składają się autorskie rozwiązania operacyjne PAŻP oraz część systemowa, zintegrowana z najbardziej popularną wśród operatorów dronów w Polsce aplikacją mobilną
(zródło: https://www.pansa.pl/u-space/)

więcej info: PansaUTM - Zarządzanie operacjami BSP w przyszłości

‍

Główne prace z tym związane to tworzenie i rozwój systemu UTM, jako fundamentu do organizacji ekosystemu U-Space. Jako pierwszy w europie w marcu 2020 roku został wdrożony system PansaUTM. Stopniowo zwiększał zasięg działania i dziś obejmuje całe terytorium kraju w zakresie:

• wspierania przygotowania operacji bsp
• umożliwienia koordynacji lotów i wydawania cyfrowych warunków zgód we wszystkich strefach kontrolowanych lotnisk i sektorach FIS w Polsce
• zapewnienia niewerbalnej komunikacji pomiędzy operatorami BSP, a kontrolerami PAŻP

Dzięki systemowi PansaUTM kontrolerzy ruchu lotniczego mają informację o zgłaszanych przez użytkowników bsp planowanych lotach, a to pozwala na weryfikację dwóch podstawowych okoliczności: 

1. możliwości wykonania lotu pod kątem zgodności z obowiązującymi przepisami prawa
2. dostępności przestrzeni powietrznej,

W efekcie, tych ustaleń i dzięki technicznym rozwiązaniom w systemie, prowadzi to do wydania (tam gdzie jest to wymagane) drogą cyfrową decyzji: zgody na misję lub braku zgody. Przybliża do całą koncepcję koordynacji lotów bsp do tej jaka istnieje już w lotnictwie załogowym.

Komponenty systemu PansaUTM

a) Rejestracja klientów w systemie

Operatorzy bsp i piloci, którzy chcą skorzystać z koordynacji lotów, jaką ten system umożliwia zobowiązani są do utworzenia konta, podania podstawowych informacji identyfikacyjnych, id operatora, id pilota oraz parametry techniczne bezzałogowych statków powietrznych jakie zamierzają używać w swoich misjach. Zapewniona jest więc identyfikacja użytkowników systemu Pansa UTM. 

b) Informacje przestrzenne

W systemie kumulują się wszystkie dane aeronautyczne (czyli z różnych dziedzin lotnictwa), które są potrzebne do przeanalizowania misji z użyciem bsp.

Wyróżniane są w systemie następujące dane przestrzenne:

• dane aeronautyczne (o statycznych oraz dynamicznych strukturach przestrzeni),

Zawierają statyczne i dynamiczne informacje, wynikające z dostępności i aktualnego wykorzystania elastycznych struktur przestrzeni powietrznej. Dane opisujące strefy geograficzne, te dane nie są agregowane w innych bazach, np. nie ma ich w AIP.

• informacje o zasadach wynikających z legislacji dotyczącej BSP. Przełożone na język lotniczy dane o przepisach regulujących funkcjonowanie lotnictwa i zapisane w formie danych statycznych. Łączy struktury przestrzenne. 
• informacje o operatorach poszczególnych przestrzeni dedykowanych dla BSP.

Są to zdefiniowane wolumeny przestrzeni powietrzne, w których funkcjonuje cyfrowy system DTM (Digital Terrain Model) i w których wymagana jest koordynacja lotów przez służby lotnicze.

c) dFPL (Drone Flight Plan) - Zgłaszanie planowanych operacji BSP

Ten moduł służy do planowania misji i zarządzania danymi operatora oraz zarządzania bezzałogowymi statkami powietrznymi.

Pozwala opisać i zaplanować misję z użyciem bsp, podać parametry takie jak: czas trwania, wysokość, lokalizacja, jaki będzie wykorzystany bsp, czy przewidziany jej udział obserwatorów i udostępnia również edytor graficzny do wyrysowania trasy misji lub obszaru operacji.

d) Podsystem DTM ANSP (dATS) (Drone Traffic Management) - dedykowane do lokalnego zarządzania lotami BSP. 

Posiada interfejs dla służb ruchu lotniczego, który będzie  wykorzystywany m.in. w przestrzeni kontrolowanej wokół głównych lotnisk krajowych i będzie umożliwiał taktyczną niewerbalną elektroniczną komunikację pomiędzy kontrolerami ruchu lotniczego i informatorami PAŻP,a pilotami BSP.  System DTM Autonomia dołącza do rozwiązań, które mają bezpiecznie zintegrować drony z lotnictwem załogowym. Będzie on pomagał kontrolować masowe loty dronów, w tym także na duże odległości.

‍

Przykłady i informacje związane z wdrażaniem U-SPACE:

• Port Gdynia - pierwszy na świecie port morski monitorujący na dużą skalę ruch dronów 
• https://publikacje.pan.pl/Content/122579/PDF/2021-PMAA-08-Wosek.pdf
• Jedna z pierwszych na świecie stałych tras BVLOS - loty transportowe - Hel - Gdańsk
• U-SPACE - Pierwsze na świecie zasady dla taksówek powietrznych w miastach

‍

1. • PAŻP: Koncentruje się na zarządzaniu ruchem lotniczym, koordynacji działań w przestrzeni powietrznej, zapewnieniu bezpieczeństwa lotów oraz efektywnym wykorzystaniu przestrzeni powietrznej.

• PAŻP: Jest agencją wykonawczą działającą niezależnie od ULC, ale współpracującą ze wszystkimi organami lotniczymi. Posiada własną strukturę organizacyjną i zarząd.

‍

Akty Prawne Regulujące działalność PAŻP

Ustawa o Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej

Działalność Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (PAŻP) jest regulowana przez kilka aktów prawnych, ale kluczowym dokumentem, który powołuje i określa zakres działania tej agencji, jest Ustawa o Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej.

‍

Główne Założenia Ustawy:

• Powołanie Agencji: Ustawa formalnie powołuje Polską Agencję Żeglugi Powietrznej jako państwową jednostkę organizacyjną, mającą na celu zarządzanie przestrzenią powietrzną Polski i koordynację ruchu lotniczego.
• Zadania PAŻP: Definiuje szeroki zakres zadań PAŻP, w tym zarządzanie przestrzenią powietrzną, kontrolę ruchu lotniczego, oraz zapewnienie bezpieczeństwa lotów cywilnych w Polsce.
• Struktura Organizacyjna: Określa strukturę organizacyjną Agencji, w tym skład zarządu i jego kompetencje.
• Nadzór: Ustala zasady nadzoru Ministra odpowiedzialnego za transport nad działalnością PAŻP oraz jej współpracę z innymi organami państwowymi i międzynarodowymi.

Dodatkowe Akty Prawne

Chociaż Ustawa o PAŻP jest fundamentem dla działalności Agencji, istnieją również inne przepisy prawa krajowego i międzynarodowego, które mają wpływ na jej operacje:

• Prawo Lotnicze: Kodeks zawierający ogólne regulacje dla lotnictwa cywilnego w Polsce, który również wpływa na działalność PAŻP.
• Regulacje Unii Europejskiej: Jako że Polska jest członkiem Unii Europejskiej, PAŻP musi również przestrzegać regulacji UE dotyczących lotnictwa cywilnego, które mogą wpływać na krajowe przepisy i procedury.

Podsumowanie

Ustawa o Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej jest podstawowym aktem prawnym regulującym działalność PAŻP, definiując jej cele, strukturę, zadania oraz zasady finansowania. Działalność PAŻP jest również podporządkowana innym krajowym i międzynarodowym regulacjom, które wspólnie tworzą ramy prawne dla bezpiecznego i efektywnego zarządzania przestrzenią powietrzną nad Polską.

‍

‍

‍

‍